تشییع کم‌رمق عاشیق محمدحسین دهقان، هنرمندی با آوازه فراملی، بار دیگر کم‌توجهی به مفاخر فرهنگی آذربایجان‌غربی را آشکار کرد، بدرقه‌ای در سکوت که پرسش‌هایی جدی درباره جایگاه میراث‌داران فرهنگ برمی‌انگیزد.

در گذر زمان جایگاه هنرمندان به‌عنوان حافظان میراث فرهنگی و نمایندگان هویت یک ملت، همواره نقشی بی‌بدیل و غیرقابل انکار داشته است. موسیقی نواحی ایران، به‌ویژه سنت عاشیقی در آذربایجان، یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های فرهنگی کشور به شمار می‌رود؛ گنجینه‌ای که نسل به نسل منتقل شده و حامل روایت‌ها، آداب، احساسات و تاریخ مردم است. از این رو، فقدان هر هنرمند برجسته در این عرصه، نه‌تنها جامعه هنری بلکه بخش مهمی از حافظه‌ فرهنگی کشور را سوگوار می‌کند.

با این حال، آنچه اهمیت بیشتری دارد، چگونگی پاسداشت جایگاه این هنرمندان در زمان حیات و نیز در لحظه بدرقه نهایی آنان است. شیوه بزرگداشت مفاخر هنری، معیار سنجشی برای میزان توجه یک جامعه و متولیان فرهنگی آن به میراث معنوی و اصالت‌های فرهنگی به شمار می‌رود. بی‌توجهی به این ارزش‌ها، نه‌تنها موجب رنجش جامعه هنری، بلکه سبب گسست فرهنگی و بی‌اعتنایی به سرمایه‌های معنوی می‌شود.

در چنین فضایی، خبر درگذشت عاشیق محمدحسین دهقان، ستاره درخشان موسیقی عاشیقی آذربایجان غربی، بار دیگر نگاه‌ها را متوجه اهمیت تکریم هنرمندان کرد. هنرمندی که نام و آوازه‌ او از مرزهای استان و کشور فراتر رفته و سال‌ها صدای سازش در محافل مختلف طنین‌انداز بود و یکم آذر سال جاری دعوت حق را لبیک گفت؛ اما تشییع او در سکوتی تلخ و غریبانه برگزار شد. مراسمی که نه رنگی از حضور نهادهای فرهنگی داشت و نه نشانی از توجه مسئولان استانی و جامعه فرهنگی. ستاره‌ای خاموش شد، اما بدرقه‌اش در نهایت سادگی و در اوج بی‌مهری صورت گرفت؛ گویی این هنرمند بلندآوازه سهمی از این خاک نداشت.

عدم حضور مسئولان و متولیان فرهنگی در تشییع این هنرمند اهل آذربایجان‌غربی نمونه‌ای از کوتاهی در پاسداشت ثروت‌های فرهنگی بود که قلب هر هنرمندی را به درد می‌آورد.

مسؤول کانون عاشیق‌های حوزه هنری آذربایجان‌غربی در همین ارتباط در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: در مراسم تشییع پیکر عاشیق دهقان، هیچ‌یک از نهادها و ارگان‌های فرهنگی و همچنین مسؤولان استانی حضور نداشتند و تنها جمعی از شاگردان او در این مراسم شرکت کردند.

داریوش علیزاده افزود: روند خاکسپاری این هنرمند در حالی برگزار شد که حتی هیچ نماینده از هیچ نهاد فرهنگی حضور نداشت.

علیزاده با اشاره به استانداردهای معمول در جهان تصریح کرد: در همه جای دنیا رسم بر این است که پیکر هنرمندان نامدار را دو روز در مکانی مشخص نگه می‌دارند و سپس با تشریفات ویژه تشییع می‌کنند. در کشور ما نیز، به‌ویژه در تهران، معمولاً پیکر هنرمندان شناخته‌شده چند روز پس از فوت، با حضور گسترده مردم از مقابل خانه هنرمندان یا تالار وحدت تشییع می‌شود.

وی همچنین نبود رسانه‌ها در این مراسم را مورد انتقاد قرار داد و گفت: هیچ‌یک از خبرنگاران و اصحاب رسانه در تشییع عاشیق دهقان حضور پیدا نکردند، در حالی که وظیفه داشتند با حضور و اطلاع‌رسانی مناسب، حق این هنرمند را ادا کنند اما تنها به بازنشر یک خبر رسمی از حوزه هنری بسنده کردند.

مسؤول کانون عاشیق‌ها اضافه کرد: حتی روز بعد، گروه‌هایی از هنرمندان استان‌های اردبیل و زنجان برای ادای احترام بر سر مزار این هنرمند حضور یافتند، اما باز هم نشانی از نهادهای فرهنگی و فعالان جامعه هنری خود استان آذربایجان‌غربی دیده نمی‌شد؛ حتی یک بنر بزرگداشت نیز در سطح شهر برای این هنرمند نصب نشد، در حالی که برای افراد کمتر شناخته‌شده بنرهای متعدد نصب می‌شود و جایگاه آنان مورد احترام قرار می‌گیرد.

به گزارش ایرنا، این هنرمند برجسته موسیقی عاشیقی از چهره‌های بنام عرصه موسیقی و از اساتید بزرگ مکتب عاشیقی ارومیه به شمار می‌رفت؛ هنرمندی که نقشی اساسی در پاسداری و اشاعه این موسیقی اصیل داشت. محمدحسین دهقان، متولد سال ۱۳۱۳ در روستای ایگدیر ارومیه، از پنج‌سالگی با ساز مأنوس شد و از هشت‌سالگی نغمه‌های عاشیقی را لمس کرد و تنها چند سال بعد، در نوجوانی، در مجالس و محافل مردمی به اجرای برنامه پرداخت.

نخستین استاد و الهام‌بخش او در ورود به جهان عاشیقی، مادرش «ماه‌جبین» بود، بانویی که سه داستان مهم ادبیات عاشیقی (غلام حیدر، سیدی و احمد) را به او آموخت. بعدها عاشیق فرهاد بر مهارت‌های او افزود و تمام ظرایف، ریزه‌کاری‌ها و رموز عاشیقی را به وی آموخت. استاد دوم او نیز عاشیق موسی بود. عاشیق دهقان از معدود هنرمندان آذربایجان غربی بود که در ده‌ها جشنواره داخلی و خارجی شرکت کرد و جوایز و افتخارات متعددی را به دست آورد. او دارای دیپلم افتخار، دکترای هنر عاشیقی و از جمله ۴۲ نام‌آور عرصه هنر کشور بود و به مدت ۱۰ سال نیز در رقابت‌های مختلف عاشیقی داوری کرد. اجراهای متعدد او در کشورهای مختلف جهان از جمله چین، آلمان، فرانسه، ترکیه، سوئد و کشورهای آمریکای لاتین باعث شد نامش به‌عنوان یکی از چهره‌های بین‌المللی این هنر مطرح شود. او علاوه بر انتشار کاست‌ها و آلبوم‌های متعدد، اشعار فراوانی نیز سروده و شاگردان بی‌شماری را تربیت کرده است که امروز هر یک از چهره‌های شناخته‌شده موسیقی عاشیقی به شمار می‌آیند. عاشیق دهقان اول آذرماه سال جاری دار فانی را وداع گفت.

اکنون و در پرتو این زندگی پربار، بی‌توجهی به جایگاه چنین هنرمندی در مراسم تشییع و بدرقه او، ضرورت بازنگری جدی در شیوه پاسداشت مفاخر فرهنگی را دوچندان می‌کند. او هنرمندی نبود که تنها برای یک منطقه یا یک نسل نواخته باشد، صدای ساز او حامل بخشی از هویت فرهنگی این سرزمین بود و فراتر از مرزهای کشور طنین داشت. از این‌رو، انتظار می‌رفت بدرقه‌ای در شأن نام و آثارش برگزار شود؛ بدرقه‌ای که نه‌تنها ادای احترام به او، بلکه تکریم میراث فرهنگی ملت است.

تشییع غریبانه عاشیق دهقان، فارغ از رنجی که بر دل دوستداران و شاگردانش گذاشت، باید به‌عنوان تلنگری جدی تلقی شود، تلنگری مبنی بر اینکه بی‌توجهی به بزرگان هنر، به معنای کم‌اعتنایی به سرمایه‌های معنوی کشور است. امید است این اتفاق تلخ، زمینه‌ای برای بازتعریف مسئولیت نهادهای فرهنگی و هموار شدن راهی باشد که در آن، هنرمندان این سرزمین در زمان حیات و نیز هنگام بدرقه، با احترام و ارج‌گذاری درخور جایگاه‌شان مواجه شوند.