رمضان در دیار اقوام و ادیان جلوه دیگری دارد و با آمدنش مهر و دوستی و صله رحم جانی دوباره می گیرد و سفره های مهربانی برای همنوعان درگوشه گوشه شهرها و روستاها پهن می شو؛ دست های مهربان به رسم علی (ع) شهید این ماه به مناطق محروم رفته و سفره های افطار خود را دردل فقیرترین مناطق می گشایند تا چون مولایشان انسانیت را به تصویر بکشند و لبخند شادی را بر لبان بنشانند.

اینجا شیعه و سنی هردو با حلول ماه مبارک رمضان بار دیگر آداب و رسم کهن خود را تکرار کرده و یکبار دیگر ارادت خود را به این ماه نشان می دهند و بار دیگر با محفل های انس با قرآن، جمع خوانی ها و افطاری های ساده عشق خود را به این ماه مبارک به تصویر می کشند.

دیار رنگین کمان اقوام و ادیان سال هاست که استقبالی شایسته از ماه خدا می کند و هر آنچه در طبق خود دارد، دراین روز به نمایش می گذارد.

مردم این دیار همواره چند روز مانده به این ماه مبارک به استقبالش رفته و روزه می گیرند؛ به همین خاطر در این سرزمین سنتی کهن به نام “قاباخلاما” پابرجاست و چه بسا کودکانی که به سن تکلیف هم نرسیده اند، از سر شور و شوق، چند روز مانده به حلول آن روزه می گیرند.

ماه رمضان در این دیار با سنت ها و آیین های زیبا و کهنی همراه است که هرکدام روایتگر عشق و ارادت مردم این سرزمین به اهل بیت عصمت و طهارت (ع) است؛ سنت هایی که صله رحم، کمک به نیازمندان و انس و الفت با قرآن کریم را به همراه دارد.

“اوباشدانلیق” ( سحری)

اوباشدانلیق، یا سحری خوردن رسم ماندگاری است که همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است؛ “اوباشدان” یا سحری ‌در گذشته زمانی که زندگی ماشینی باب نشده بود رنگ و بوی دیگری داشت و مناجات خوانان که بیشتر از بین روحانیان و مردم مومن بودند، با مناجات خوانی در کوچه‌های شهر و ‌روستا مردم را برای سحری صدا می‌زدند؛ علاوه بر این در روستاها خانواده‌ها با کوبیدن به دیوار همسایه او ‌را برای وقت سحر آگاه می‌کردند، در گذشته‌های دور از طریق حرکت برخی ستارگان زمان سحر را متوجه و یکدیگر را با خبر می‌کردند.

افطار سفره سی یا سفره افطاری

سفره افطاری را زیباترین سنت ماه رمضان در آذربایجان غربی می‌دانند؛ چون مردم برای دعوت از آشنایان، همسایگان و ‌دوستان خود در مراسم افطار از هم سبقت می‌گیرند و این سنت زیبا و حسنه از گذشته‌های دور رواج داشته و همچنان نیز با همان شور و اشتیاق ادامه دارد.

سفره‌های افطاری را غذاهایی چون شیر برنج یا “سوت آشی”، خاگینه تهیه شده از عسل، خرما، بامیه، کره محلی و عسل، آش یا سوپ و مهمتر از همه‌ اینها غذای مقوی بنام‌ “تره” تشکیل می‌دهد که این غذا با آرد و شیره انگور و بیشتر اوقات با روغن حیوانی تهیه می‌شود البته غذاهای معمول دیگری چون برنج، آبگوشت، انواع دلمه و دیگر خوراکی‌ها همچنان سفره افطار اهالی این دیار را مزین و رنگین می‌کند.

“افطار سفره سی” سفره افطار، بسیاری اوقات در مناطق محروم و پایین شهر پهن می‌شود؛ مومنان روزه دار تلاش می‌کنند تا با تبعیت از امیرمومنان (ع) سفره افطاری خود را بین محرومان و نیازمندان جامعه بگسترانند تا سهم بیشتری از اجر این کار نیک و خداپسندانه در ماه مبارک داشته باشند.

افطاری دادن به عروس ودامادها

افطاری دادن به عروس و دامادها از دیگر سنت‌های کهن ماه رمضان است در این ماه خانواده‌ها، تازه عروس ‌و دامادها را میهمان سفره افطاری خود کرده علاوه بر این هدیه‌ای هم به رسم یادگار به ایشان می‌دهند تا از این طریق نسل جوان را به برپایی سنت حسنه روزه داری و اطعام دیگران تشویق کرده باشند.

مناجات خوانی نجوای ندای خوش رمضان

مردم شناس و پژو هشگر دیگر مناجات خوانی را از جمله سنت های کهن این دیار عنوان کرده و اظهار می دارد: درگذشته زمانیکه خبری از رادیو تلویزیون نبود، مناجات گویان در کوچه پس کوچه های شهرها و روستاها ندا داده و روزه داران را برای سحری خوردن بیدار می کردند.

عیسی عزیزنژاد ادامه داد: امروز اگرچه تکنولوژی یکه تاز میدان شده ولی این سنت کهن در برخی مناطق همچنان پا برجاست و مناجات گویان براساس همان رسم کهن، روزه داران را به سحری خوردن ندا می دهند.

وی افزود: مناجات گویی قدمتی طولانی دارد و با وجود پیشرفت‌های تکنولوژیکی هنوز هم جایگاه خود را از دست نداده است و روحانیان خوش صدا و مومن در روستاها با صلوات بر پیامبر (ص) و ذکر و دعا به مناجات گویی می‌پردازند.

این مردم شناس ادامه داد: مناجات گویی نسل به نسل از پدران به پسران منتقل شده است و در حقیقت این رسم کهن ندای خوش رمضان و نام پیامبر (ص) را در گوش نجوا می‌کند.

کبارخوانی،مناجات خوانی اهل سنت در رمضان

عزیزنژاد ادامه داد: “کبارخوانی” یا مناجات خوانی از سنت‌های کهن اهل سنت در رمضان است و یک ساعت قبل از سحری ماموستای محل یا یکی از اعضای هیات امنای مسجد حدود ۱۰ دقیقه اشعاری در مدح نبی مکرم اسلام (ص) یا با مضامین دینی از طریق بلندگوی مسجد می‌خواند تا صدایش به گوش روزه داران برسد و ‌برای سحری آماده شوند.

این مردم شناس افزود: این سنت کهن همچنان پا برجا مانده و ‌امروز در بیشتر مساجد اهل سنت شهری و روستایی استان برگزار می‌شود،کبارخوانان با صدایی بلند و حزین اشعاری را در وصف خدا، رسول اکرم و اهل بیت (ع) می‌خوانند.

وی افزود: “کبارخوانی” که گاه تا نیم ساعت ادامه دارد، اعلانی برای بیدار کردن مردم برای سحری خوردن است البته ‌بعد از سحری خوردن در فاصله یک ساعت از کبارخوانی اول، کبار مجددی بصورت چند دقیقه‌ای با همان مضمون خوانده می‌شود که ‌مردم با شنیدن آن باید از خوردن و آشامیدن دست بکشند و خود را برای اقامه نماز صبح آماده کنند.

نماز تراویح، نماز مخصوص اهل سنت در ماه رمضان

عزیزنژاد، نماز “تراویح” ‌را نماز مخصوص اهل سنت در ماه مبارک رمضان بیان کرد و گفت: این نماز، بعد از نماز عشا خوانده می‌شود و ‌اهالی محل به مسجد رفته این نماز را جماعت می‌خوانند.

وی گفت: نام دیگر نماز تراویح “قیام ماه مبارک رمضان” است که اهل سنت آن را در شب‌های این ماه و ‌پس از نماز عشا در مساجد به صورت دسته جمعی و ‌در ۱۰ یا ۲۰ رکعت ادا می‌کنند.

عزیزنژاد افزود: این نماز بصورت ۲ رکعت به ۲ رکعت اقامه می‌شود و بین هر چهار رکعت استراحت کوتاهی وجود دارد تا ‌این دعا را بخوانند”سبحان الله والحمدالله ولا اله الله والله اکبر” و بعد از اتمام نماز تراویح سه رکعت نماز “وتر” به صورت ۲ رکعتی و ‌یک رکعتی خوانده می‌شود.

وی اضافه کرد: در نیمه اول ماه مبارک رمضان در اذکار آخر نماز تراویح امام مسجد با صدایی بلند و حزین به ماه رمضان به این شیوه خوش آمد می گوید: “مَرحباً اَیا شَهرَ رَمضانَ مرحباً، مرحباً اَیاَ شهرَ الخَیرِ و البرکۀِ و الإحسانِ مَرحباً.و در نیمه دوم نیز با ذکر “الوداع اَیا شَهرَ رَمضانَ الوداع، الوداع اَیاَ شهرَ الخَیرِ و البرکۀِ و الإحسانِ الوداع” با ماه رمضان خداحافظی می کند.

عزیزنژاد ادامه داد: این نیایش حدود یک و نیم ساعت پیش از اذان صبح توسط ماموستاها در پشت بام های مساجد خوانده می شود و هدف آن بیدار کردن مردم برای خوردن سحری است.

ماه رمضان در آذربایجان غربی نه تنها با آیین ها و رسوم کهنی همراه است بلکه علاوه براین غذاهای مخصوصی نیز دراین ماه پخته می شود.

پختن حلوای ماه رمضان و آش دوکوین

مردم شناس میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی گفت: زنان روستایی در ماه رمضان انواع خوراکی‌ها و حلوا و شیرینی‌ها را برای اهل خانه و مهمانان خود آماده می‌کنند حلوای ماه رمضان در بین برخی از مردم روستایی به “تره” مشهور است و برای پخت آن آرد را با مقداری شیر آمیخته کرده و پس از آنکه خشک شد با روغن حیوانی یا معمولی سرخ کرده و به آن عسل اضافه می‌کنند.

سپهرفربا بیان اینکه پختن نوعی نان محلی با عنوان “اپه” (نوعی نان روغنی) نیز در ماه رمضان در بین خانواده‌های روستایی آذربایجان غربی رواج دارد، افزود: این نان علاوه بر مصرف در سر سفره خانواده‌ها، به نیت نذری و هدیه به همدیگر نیز داده می‌شود.

آش “دوکوین” غذای مخصوص افطار در مناطق سنی نشین

وی افزود: آش “دوکوین” به خاطر سبکی در وعده افطار سرو می شود و با استفاده از گیاهان کوهی از جمله کنگر پخت می‌شود پختن این آش بیشتر در بین اهل سنت رواج دارد.

عارافات آخشامی

به گفته این مردم شناس آخرین روز ماه رمضان که در بین مردم آذربایجان غربی به “عارافات آخشامی” شهرت دارد روز زیارت اهل قبور است و مردم روستاها و شهرها در روز عرفه به طور دسته جمعی به زیارت اهل قبور می‌روند و حلوا یا خرما و نقلی که با خود آورده‌اند در بین مردم پخش می‌کنند.

سپهرفر اضافه کرد: مردم در این آئین قبرها را می‌شویند و برای آمرزش روح مردگان خود قرآن تلاوت می‌کنند و فاتحه می‌خوانند همچنین در این روز بزرگان خانواده میزان فطریه افراد را از قوت سالانه یا از درآمد خود جدا می‌کنند و به نیازمندان می‌دهند.

وی افزود: فطریه در روستاها شامل آرد یا گندم می شود که سرپرست خانواده آن را در پشت در و در داخل منزل قرار می دهد که در اولین فرصت به افراد فقیر و مستمند تحویل داده شود.

در برخی از مناطق روستایی و شهری آذربایجان غربی در روز پایانی ماه رمضان بعد از ادای فریضه مغرب و عشا، آیین خداحافظی ماه رمضان برگزار می شود که این آیین شامل نمازهای مستحبی و دعاهاست.

به گزارش سلماس پرس ماه رمضان در آذربایجان غربی به دلیل چند قومیتی بودن این استان و ‌کنار هم قرار گرفتن اقوام و ادیان مختلف با سنت‌های زیبا همراه است و به عبارتی در برخی رسوم با هم مشترک بوده و ‌برخی دیگر ویژه خودشان است. اهل تشیع و تسنن همواره با رسوم مثال زدنی خود در ماه خیر و برکت، خدای متعال را به خاطر این فرصت شکر کرده و مهر و محبت خود را به نبی مکرم اسلام (ص) و ائمه اطهار (ع) به نمایش می‌گذارند.